"معرفی اتصالات لوله های آب"
در لوله کشی آب سرد و گرم مصرفی برای اتصال لوله ها به یکدیگر، تغییر جهت دادن لوله، انشعاب گیری و یا تبدیل قطر لوله از قطعاتی استفاده می نمایند که آنها را اتصالات یا وصاله می نامند.
وصاله ها یا اتصالات در دو نوع پیچی یا (دنده ای) و جوشی ساخته می شوند که منحصراً در لوله کشی آب سرد و گرم و برگشت مصرفی باید از نوع پیچی یا دنده ای سفید استفاده کرد زیرا استفاده از وصاله های دنده ای غیر گالوانیزه مشکل خورده شدن و در نتیجه پوسیدگی لوله ها را بوجود می آورد.
متداولترین وصاله های مورد استفاده در تاسیسات به شرح زیر طبقه بندی می شوند :
۱- زانویی :
این وصاله برای تغییر جهت دادن به اندازه ۹۰ یا ۴۵ درجه مورد استفاده قرار می گیرد که خود شامل زانوی قائم ۹۰ درجه – زانوی ۴۵ درجه – زانوی روپیچ و توپیچ ۹۰ درجه یا چپقی – زانوی روپیچ توپیچ ۴۵ درجه و زانوی تبدیل می باشد.
زانویی قائم ۹۰ درجه :
وصاله ای است که برای تغییر جهت به اندازه ۹۰ درجه در لوله کشی از آن استفاده می شود. این وصاله در دو سر از داخل دنده شده است .
زانویی ۴۵ درجه :
همانند زانویی قائم ۹۰ درجه برای تغییر جهت لوله ، با انحراف ۴۵ درجه مورد استفاده قرار می گیرد .در لوله کشی فاضلاب در مواردی که تغییر جهت و انحراف ۹۰ درجه ای لوله کشی به وسیله زانویی قائم احتمال ایجاد گرفتگی در لوله را افزایش می دهد با استفاده از اتصال دو عدد زانویی ۴۵ درجه و یک عدد مغزی شعاع انحنای تغییر جهت بیشتر می شود .این وصاله در دو سر از داخل دنده شده است .
زانویی روپیچ توپیچ ۹۰ درجه :
این وصاله که به نام زانوی چپقی معروف است همانند زانویی قائم ۹۰ بوده ولی در دو سر به ترتیب از داخل و خارج دنده شده است و جهت قطعات هم قطر که یک قطعه در محل اتصال از رو و دیگری از داخل دنده شده باشد به کار می رود .
نکته : کاربرد زانوی روپیچ توپیچ ۴۵ درجه همانند چپقی می باشد با این تفاوت که انحراف آن ۴۵ درجه می باشد .
زانوی تبدیلی :
این وصاله در دو سر از داخل دنده شده است و برای اتصال قطعات با قطرهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد .
۲- سه راهی
از این وصاله جهت انشعاب گیری استفاده می شود . سه راهی ها شامل سه راهی قائم – سه راهی ۴۵ درجه – سه راهی تبدیل ساده و روپیچ توپیچ هستند .
سه راهی قائم :
سه راهی قائم که سه راهی معادل نیز نامیده می شود وصاله ای است که برای گرفتن انشعاب و اتصال انشعابات فرعی مورد استفاده قرار می گیرد . این سه راهی از داخل دنده شده و برای انشعابهای با انحراف ۹۰ درجه و هم قطر به لوله اصلی به کار می رود . ژ
سه راهی ۴۵ :
همانند سه راهی قائم از داخل دنده شده و در لوله کشی تاسیسات فاضلاب مورد استفاده فراوان دارد وجهت اتصال انشعابات فرعی با انحراف ۴۵ به کار برده می شود .
سه راهی تبدیل :
جهت اتصال انشعابهای فرعی با قطرهای متفاوت نسبت به قطر لوله اصلی مورد استفاده قرار می گیرد . این وصاله در اندازه های تبدیلی گوناگون و به صورت دنده از داخل و روپیچ توپیچ تولید می شود .
۳- بوشن :
این وصاله تماماً از داخل دنده شده است به همین منظور می توان برای اتصال دو لوله یا دو وصاله که یک سر آنها از خارج دارای دنده است استفاده نمود .
بوشنها شامل بوئشن ساده – بوشن روپیچ توپیچ تبدیل می باشند .
بوشن ساده :
یک قطعه استوانه تو خالی و ریخته شده از چدن است که از داخل دنده شده است این وصاله جهت اتصال دو لوله هم قطر و در راستای هم مورد استفاده قرار می گیرد .
بوشن روپیچ توپیچ :
همانند بوشن ساده است ولی در دو سر به ترتیب از داخل و خارج دنده شده است و جهت اتصال دو قطعه که یکی از رو و دیگری از داخل دنده شده باشد مورد استفاده قرار می گیرد .
بوشن تبدیل :
این بوشن از چدن ریخته شده و قطر دو سر آن متفاوت است و جهت اتصال دو لوله با قطرهای مختلف و در راستای هم مورد استفاده قرار می گیرد .
۴- چهار راهی
وصاله هایی هستند که همانند سه راهی ساده و تبدیل در اندازه های مختلف تولید شده و جهت اتصال انشعابات فرعی مورد استفاده قرار می گیرد .
چهارراهی ها شامل چهار راهی ساده و چهارراهی تبدیل می باشند . کاربرد این نوع وصاله ها در تاسیسات لوله کشی فاضلاب نادر بوده و حتی المقدور از اتصال انشعابات چهار راهی در لوله های با قطر کم خودداری می شود .
۵- مغزی
از یک قطعه لوله کوتاه دو سر دنده و یک قطعه آهن ریخته شده به شکل لوله که دو سر آن از خارج دنده می گردد ساخته می شوند . برای اتصال اجزای سیستم لوله کشی به خصوص اتصال دو وصاله به یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد .
مغزی ها شامل مغزی رو پیچ ساده – روپیچ توپیچ تبدیل و روپیچ تبدیل می باشند . از مغزی تبدیل روپیچ توپیچ همانند بوشن و سه راهی تبدیل برای تغییر قطر در لوله کشی استفاده می شود .
نکته :از مغزی های تبدیل روپیچ نیز برای تغییر قطر در لوله کشی استفاده می شود .
۶- مهرم ماسوره
وصاله ای است جهت اتصال دو قسمت از سیستم لوله کشی که از دو قسمت نر و ماده تشکیل شده است . این دو قطعه هر کدام به طور جداگانه روی لوله یا اتصالات دیگر بسته شده و سپس با جفت کردن نر و ماده و بستن مهره واسط ارتباط بین اجزای اتصال دهنده برقرار می شود .
کاربرد این وصاله در ارتباط دادن لوله های فاضلاب بسیار کم است و بیشترین مورد استفاده آن در لوله کشی آب بهداشتی ، تهویه فاضلات و مدارهای بسته می باشد و معمولاً در تعمیرات لوله کشی کاربرد زیادی دارد .
نکته : برای بستن مهره و ماسوره حتماً از آچار کلاغی استفاده شود .
۷- در پوش :
وصاله ای است که جهت مسدود کردن انشعابات لوله کشی به کار می رود .درپوش ها به صورت پیچ از رو دنده می شوند و محل آچارگیری آن عموماً چهار گوش است . این وسیله در سیستم های لوله کشی فاضلاب در انتهای مسیر لوله کشی یا دریچه های بازدید نصب می گردد .
نکته : در اتصال پیچی لوله ها باید توجه داشت که اولاً داخل لوله و اتصالات از روغن و مواد خارجی کاملاً پاک باشد ثانیاً طول قسمت دنده شده طوری باشد که هنگام پیچژیدن در محل اتصال به لبه انتهایی لوازم اتصالی لوله کشی که از داخل دنده شده اند تکیه کند .
۸- فلنچ
صفحه مدور چدنی است که برای بستن اتصالات فلنچی یا لوله های فلنچ دار استفاده می شود و نوع بی دهانه آن را فلنچ کور می نامند .
برای آب بندی اتصالات فلنچی بایستی از واشر استفاده نمود و این کار با قرار دادن یک واشر بین سطوح اتصال و محکم کردن پیچهای فلنچ صورت می گیرد اما باید دقت کرد که همه پیچها به طور یکنواخت بالا کشیده شوند تا فشار برابر روی واشر در تمام نقاط وجود داشته باشد .
واشرها ممکن است از ورق لاستیکی ، لاستیک منجید دار ، پنبه نسوز ، حلقه های فلزی نرم موجدار یا دیگر مواد گوناگون بسته به کاربرد خط لوله و فشار اعمالی ساخته شوند .
واشرهای فلزی بیضی شکل یا هشت ضلعی که درون شیارهای سطح فلنچ ها نصب می شوند ، اغلب در خط لوله های فشار بالا به کار می روند گاهی اوقات فلنچها با یک برجستگی ساخته می شوند که درون یک تورفتگی مشابه در فلنچ مقابل نصب می شود و برای آب بندی اتصال واشری در تورفتگی قرار می گیرد .
نکته : وقتی که فلنچها درز جوش می شوند نیازی به واشر نیست .
وسایل آب بندی
آب بندی پیوندهای لوله گالوانیزه به روشهای زیر انجام می گیرد :
۱- آب بندی با استفاده از مولد لزج کننده (خمیر) :
قبل از اینکه لوله های حدید شده به یکدیگر وصل شوند لازم است محل حدیده شده با ماده لزج کننده آغشته شود . ترکیبات گرافیت یا روغنهای غلیظی که برای آب بندی اتصالات لوله به کار می روند مواد اختصاصی بوده که دارای گرافیت نرم به حالت معلق یا مخلوط با روغنهای لزج و سایر مواد می باشد . این مادهفقط روی قسمت حدید شده لوله زده می شود که باعث لزج شده – حفاظت و جز بهتر اتصال می گردد . این ماده مانع از اکسید شدن قسمت حدیده شده که پوشش گالوانیزه آن در اثر دنده شدن از بین رفته است می شود و نشت آب را از محل اتصال غیر ممکن می سازد .
سرب قرمز – سرب سفید یا هر دو آنها مانند ترکیبات گرافیکی مخلوط با روغن یا گریس می توانند به عنوان یک ترکیب لزج کننده محافظ و جزم کننده برای پیوندهای دنده ای مصرف شوند .
نکته : مقدار لزج کننده نباید به اندازه ای باشد که باعث مسدود شدن یا کاهش قطر داخلی لوله گردد .
۲- آب بندی با استفاده از خمیر و کنف :
در بیشتر موارد برای پیوند آب بندی از الیاف کنف و خمیر استفاده می شود . روش کار به این ترتیب است که ابتدا خمیر لوله کشی به مقدار مناسب با طول و عمق قسمت حدیده شده روی آن مالیده می شود و سپس الیاف متناسب با عمق و طول محل پیچش و با ضخامت یکنواخت انتخاب و جهتی که پیچش وصاله بر روی دنده موجب سفت شدن و فرو رفتن بیشتر کنف در شیار دنده ها گردد پیچانده و با ایجاد گره ساده و یکنواخت در انتهای قسمت دنده شده مجدداً یک لایه خمیر بر روی آن مالیده می شود .
الیاف کنف هیچ گونه محافظتی از لوله و وصاله نکرده و فقط با پر کردن کامل فضای خالی بین دنده ها آب بندی نسبتاً رضایتبخشی را فراهم می کند .
آب بندی با استفاده از نوار تفلون :
نوارهای تفلون عموماً به صورت قرقره ای و با یک در پوش محافظ تولید می شوند . از نوارهای تفلون به علت گران بودن بیشتر در لوله کشی با قطرهای کم ، لوله کشی روکار ، اتصال شیر آلات و لوله های کرومی استفاده می شود .
ویژگی نوارهای تفلون :
۱- پر کردن یکنواخت فضای خالی بین دنده ها .
۲- پوشش سطح حدیده شده .
۳- حفاظت نسبی لوله .
۴- تمیزی روی کار .
نکته : نوار و کنف را همواره بایستی در جهت پیچ دنده ها مطابق حرکت عقربه های ساعت پیچید.
